Wat is een burn-out?
Wanneer lichaam en geest als gevolg van langdurige stress overspannen raken en niet meer kunnen herstellen, is er sprake van een burn-out. Sterk zwart-wit denken kan ook een direct gevolg zijn van spanning. Daardoor kunnen zich verschijnselen voordoen van vervreemding ten opzichte van anderen. Er is geen ruimte meer voor bezinning, contact maken, verwerken, stilstaan en genieten. Mensen met deze klachten hebben minder vertrouwen in hun zelf dan voordat de klachten begonnen. Zaken die eerst vanzelfsprekend waren zijn nu niet meer vanzelfsprekend. Je wordt nergens meer echt blij van. Als persoon verheug je je nergens meer op. De naaste omgeving - vrouw, man, familie en vrienden - herkennen je niet meer. Sterker nog je herkent jezelf niet eens meer. Tijdens een burn-out stelt de persoon constant vragen aan zichzelf en heeft hij/zij twijfels over bijna alles. De burn-out zorgt ervoor dat je jezelf kwijtraakt.
Oorzaken burn-out
Veel mensen beschouwen een burn-out als een werkgerelateerd probleem. Dit is onjuist. Een burn-out wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren die chronische stress veroorzaken. Dit is vaak een combinatie van werk, privé en innerlijke factoren. Dit wordt meestal veroorzaakt doordat iemand voortdurend de focus legt op dingen die overwonnen moeten worden, constant bezig is met overleven, de lat te hoog legt en absoluut niet mag falen. Je houdt geen pas op de plaats, staat niet stil bij wat je bereikt hebt en gaat gewoon door. Mensen die hoge eisen stellen aan zichzelf en perfectionistisch zijn hebben een hogere kans om tegen een burn-out aan te lopen. Een mens heeft een batterij met energie. Deze is bij een burn-out op, de persoon heeft de batterij zelf leeg laten lopen en was zich daar niet van bewust.
Wat betekent het voor de betrokkene/cliënt
De klachten kunnen ervoor zorgen dat iemand vraagtekens zet bij zijn gezondheid. Zelf heb ik een burn-out gehad en ik dacht op een gegeven moment dat ik een parasiet had. Vaak is er niks met je gezondheid aan de hand en zijn de klachten een gevolg van het slechte slapen en je gebrek aan energie. De psychische klachten kunnen als volgt zijn:
- opgejaagd en rusteloos gevoel
- angstig voelen of paniekaanvallen hebben
- somberheid, huilbuien
- piekeren
- machteloosheid
- stemmingswisselingen
- prikkelbaar en snel geïrriteerd (een ‘kort lontje’)
- alles is teveel, niet meer kunnen genieten
- lusteloos, futloos
- onzeker, minder zelfvertrouwen en een laag zelfbeeld
- verminderd concentratievermogen
- vergeetachtigheid
- besluiteloosheid
- last van schuldgevoelens
De klachten kunnen tijdens de burn-out toenemen.
Gedrag dat gepaard kan gaan met een burn-out is:
- sterke stemmingswisselingen
- niet zelfverzekerd zijn
- afreageren op mensen dicht bij je
- vermijding van anderen
- besluiteloosheid
- meer drinken
- meer drugs
- onredelijk reageren
- minder productief
- meer fouten in het werk
- een soort algemeen bedrukkend gevoel
Gedrag dat ermee gepaard gaat:
- dingen niet meer van je af kunnen zetten
- cynisch
- chaotischer
- minder sociaal zijn
- het ontwikkelen van negatieve gedachten: “ik ben waardeloos”, “niemand heeft iets aan mij”
- het ontwikkelen van angstige gedachten: “dit komt nooit meer goed”
- het ontwikkelen van afstandelijke gedachten: “iedereen zoekt het maar uit!”
Persoonskenmerken voor mensen die gevoelig zijn voor een burn-out
Zoals eerder gezegd kan iedereen een burn-out krijgen. Er zijn helaas personen die een hogere kans hebben om in een burn-out te raken. Hoe je omgaat met bepaalde situaties ligt aan je persoonlijkheid. Mensen met een verhoogd risico hebben een combinatie van de onderstaande karakter eigenschappen:
- sterke betrokkenheid bij werk en/of gezin
- erg loyaal
- hoge motivatie
- veeleisend voor zichzelf, perfectionistisch
- bewaakt eigen grenzen slecht
- moeilijk om hulp vragen
- moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen
- niet goed kunnen uiten van gevoelens
- hoog verantwoordelijkheidsgevoel
- niet goed kunnen plannen
- laag gevoel van eigenwaarde
- niet goed kunnen relativeren
Als je een combinatie van bovenstaande karaktereigenschappen hebt, kan het zijn dat je een verhoogd risico hebt. Zelf heb ik een burn-out gehad en heb die eigenschappen nog steeds. Ik ga alleen anders om met bijvoorbeeld mijn perfectionistische gedrag. Ook is mijn verantwoordelijkheidsgevoel anders. Geen enkel mensen kan de wereld op zijn rug dragen. Ik kan nu een nieuwe burn-out voorkomen omdat ik weet waar ik op moet letten. Een burn-out is ook een kans om je eigen gedrag aan te passen en beter voor jezelf te zorgen. Het is een diep dal waardoor je heen gaat en je komt er als persoon sterker uit.
Wat kan je eraan doen betrokkene/cliënt?
Voorkomen van een burn-out:
Een burn-out is op te delen in 3 fasen.
- Fase 1: je bevindt je in een risicofase, de accu laadt niet meer op en een burn-out ligt op de loer. De energiereserves worden bijna aangesproken
- Fase 2: je bent chronisch oververmoeid, de energiereserve is aangebroken en op. De mentale en lichamelijke weerstand neemt af. Normaal in het gezin, op het werk etc. functioneren is meer goed mogelijk
- Fase 3: je stort in als je nu niet ingrijpt. De druk staat vol op de ketel en nog 1 vlammetje en de boel ontploft en je zit in de burn-out
In fase 1 komen de volgende symptomen voor:
- Je bent sneller moe dan je gewend was
- Je voelt je niet uitgeslapen als je ’s morgens wakker wordt
- Je slaapt niet altijd door
- Herstellen na fysieke inspanning gaat slomer
- Je verlangt steeds vaker naar niets doen en vakantie
- Het to-do lijstje wordt eigenlijk alleen maar langer
In fase 2 komen de volgende symptomen voor:
- De concentratie gaat achteruit en het korte termijn geheugen wordt slechter
- Je voelt je nooit meer echt uitgerust, 's nachts lig je vaak wakker te piekeren
- Je bent prikkelbaar, kribbig en u ergert zich aan alles en iedereen
- Je doet van alles door elkaar en kunt niet goed prioriteiten stellen, hierdoor loopt de productiviteit terug en je bent warrig
In fase 3 heb je last van de volgende symptomen
- Je bent emotioneel bijzonder instabiel. Dat besef heb je echter niet altijd zelf. Je hebt regelmatig emotionele uitbarstingen
- Je kunt nergens meer rust vinden, je voelt je angstig en opgejaagd
- Je wisselt snel van stemming, je bent overdreven vrolijk en positief of juist heel depressief
- Je slaapt te weinig want je kunt slecht in slaap komen en je kunt niet doorslapen, toch voel je deze vermoeidheid niet meer
- Je hebt het gevoel dat je zelf wordt geleefd
- Je hebt het gevoel jezelf kwijt te zijn
Mocht je klachten herkennen bij jezelf, ga ermee aan de slag. In fase 1 en 2 kun je zelf nog voorkomen dat je in een burn-out komt. In Fase 3 ben je meestal te laat om jezelf te kunnen helpen. Zelf heb ik ook een burn-out gehad en je draait eigenlijk in een negatieve spiraal rond. In fase 3 wordt je sociale kring kleiner, je raakt jezelf kwijt, je onderneemt minder dingen, je levenslust is minder en je geniet bijna nergens meer van. Het “grappige” is dat je er zelf nog bent. Je moet alleen jezelf terug vinden en kijken hoe je in deze situatie bent gekomen.
De laatste tip:
Wat betekent het voor de omgeving?
Mensen met een burn-out kun je niet zelf helpen. Het is een proces waar iemand zelf zijn weg doorheen vindt of niet. Dit kan met hulp van buitenaf en er zijn mensen die het zonder hulp lukt. Het is lastig om iemand te zien afglijden als familie of vriend en niks voor hem haar te kunnen doen. Als familie of vriend kun je iemand ondersteunen en kijken of je met hem/haar leuke activiteiten kan ondernemen. Het geeft hem of haar energie. Probeer zo min mogelijk goed bedoelde raad te geven. De persoon wordt anders overspoelt met veel ongevraagde raad. Hoe goed bedoelt deze ook is, het maakt de situatie alleen meer verwarrend. Het kan zelfs zijn dat iemand alternatieve hulp ingeschakeld heeft die hem niet helpt en alleen geld kost. Hierbij denk ik aan alternatieve geneeswijzen. Je kan iemand met een burn-out alleen ondersteunen. Een burn-out heeft iemand nooit alleen. Als directe omgeving heb je er ook last van. Hieronder volgen een aantal tips om als omgeving om te gaan met iemand die een burn-out heeft:
- Herken én erken de klachten van de ander en geef dit ook aan bij die persoon
- Gun de ander de ruimte om te erkennen dat er sprake is van een burn-out of de weg ernaar toe
- Gun de ander ruimte en tijd om te herstellen van stressvolle / belastende situaties
- Probeer samen ontspannende dingen te doen, een wandeling kan al genoeg zijn
- Probeer niet te kritisch te zijn naar de ander, oordeel en veroordeel niet
- Geef geen advies (ongevraagd) laat dit over aan de professionals
Hoe ga jezelf om met iemand die een burn-out heeft en de negatieve gevolgen? Iemand met een burn-out kan agressief, onredelijk en geïrriteerd zijn. Zorg er dan ook voor dat je zelf de volgende tips ter harte neemt. Een burn-out is ook stressvol voor de omgeving en kan in het ergste geval lijden tot een burn-out bij de partner of iemand in de omgeving. Het is een grote belasting voor de omgeving. Dit wordt vaak niet onderkent. Men kijkt vaak alleen naar de persoon met de klachten. Hoeveel je ook van iemand houdt of erom geeft; iemand met een burn-out kan toch veel irritatie opwekken. De tips zijn:
- Zoek informatie op internet zodat je het gedrag kan verklaren
- Praat met de behandelende experts zonder de burn-out persoon zodat je je hart bij een professional kan luchten
- Zoek steun bij de omgeving zodat je daar je hart kan luchten
- Zoek ontspanning
- Onderneem leuke dingen
- Sport om de irritatie kwijt te raken
- Geef de kinderen aandacht als deze in het spel zijn
Wat kan je eraan doen als omgeving?
Om te weten wat je eraan kan doen is het goed om de fasen van een burn-out te kunnen herkennen. Een burn-out is op te delen in 3 fasen.
In fase 1 komen de volgende symptomen voor:
- Je partner, vriend of kind is snel moe
- Je partner, vriend of kind slaapt niet altijd door
- Je partner, vriend of kind herstelt minder snel van fysieke inspanning
In fase 2 komen de volgende symptomen voor:
- De concentratie gaat achteruit en het kortetermijngeheugen wordt slechter
- Je partner, vriend of kind voelt zich niet meer echt uitgerust en ligt 's nachts vaak te piekeren
- Je partner, vriend of kind ia prikkelbaar, kribbig en ergert zich aan alles en iedereen
- Je partner, vriend of kind doet van alles door elkaar en kan niet goed prioriteiten stellen
In fase 3 heb je last van de volgende symptomen
- Je partner, vriend of kind is emotioneel bijzonder instabiel en heeft regelmatig emotionele uitbarstingen
- Je partner, vriend of kind kan nergens meer rust vinden en is angstig en opgejaagd
- Je partner, vriend of kind wisselt snel van stemming en is overdreven vrolijk en positief of juist heel depressief
- Je partner, vriend of kind slaapt te weinig en kan slecht in slaap komen
- Je partner, vriend of kind wordt geleefd
- Je herkent je partner, vriend of kind niet meer, hij/zij is zichzelf kwijt
- Je partner, vriend of kind heeft minder levenslust
Afhankelijk van je relatie tot degene met de burn-out kun je verschillende acties ondernemen. Als partner kun je hem/haar ondersteunen en een luisterend oor bieden. Je moet er wel voor waken dat dit niet een te zware last voor je is. Als vriend of familie kun je een luisterend oor bieden en proberen met de persoon te wandelen of andere ontspannende activiteiten te doen. Een burn-out heb je helaas nooit alleen. Mensen in de omgeving hebben er ook last van. Dit geld het meest voor de partner en eventuele kinderen. Een burn-out is het best te behandelen mensen met echte kennis. Het is dan ook aan te raden om een expert te raadplegen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten